Spor 5.0, dijital dönüşüm ve ileri teknoloji ile desteklenen spor ve fiziksel aktivitelerin yeni bir evresini ifade eder. Bu kavram, Endüstri 5.0 ve Toplum 5.0 gibi diğer “5.0” girişimleriyle paralel olarak ortaya çıkmıştır. İnsan merkezli, kişiselleştirilmiş bir spor deneyimi sunmayı amaçlar. Spor 5.0, gelişmiş veri analitiği, yapay zeka, nesnelerin interneti (IoT) ve giyilebilir teknolojiler gibi yenilikçi teknolojilerden faydalanarak, spor performansını ve sağlığı optimize eder.
Spor 5.0 ile sporcuların performansı daha detaylı analiz edilebilir, kişiselleştirilmiş antrenman programları oluşturulabilir ve bireysel ihtiyaçlara göre ayarlamalar yapılabilir. Ayrıca, sporcuların ve antrenörlerin karar alma süreçlerinde daha bilinçli ve veriye dayalı adımlar atmalarına olanak tanır. Bu konu sadece profesyonel sporcular için değil, aynı zamanda amatör sporcular ve genel halk için de daha erişilebilir ve etkili spor yapma fırsatları yaratır.
Toplum 5.0 kavramı, süper akıllı toplum olarak tanımlanır ve bilgi toplumu üzerine kuruludur. Bu topluluklar, ileri teknolojileri kullanarak daha sürdürülebilir ve refah içinde bir yaşam sürdürmeyi hedefler. Toplum 5.0’ın temel teknolojileri arasında nesnelerin interneti (IoT), büyük veri, yapay zeka ve robotik bulunur. Bu teknolojiler, spor dünyasında da uygulama alanı bulmakta ve sporcuların performansını artırmak, sakatlıkları önlemek ve genel sağlık durumunu iyileştirmek için kullanılmaktadır.
Sonuç olarak, Spor 5.0, spor ve fiziksel aktivitelerin geleceğinde önemli bir rol oynayacak ve bu alandaki teknolojik gelişmeler, daha kişiselleştirilmiş, verimli ve sağlıklı bir spor deneyimi sunacak şekilde şekillenecektir.
Öyle ki ülkemizde dahi, konuyla ilgili çalışan STK’lar komisyonlar kurmaya başladılar.
Kişisel olarak benim öngörüm, Yapay zeka (AI) spor sektörüne çeşitli alanlarda önemli etkilerde bulunacak ve gelecekte de bu etkilerin artarak devam etmesi bekleniyor. İşte yapay zekanın spor sektörüne etki sağlamasını ön gördüğümüz bazı başlıklar:
1. Performans Analizi ve Optimizasyonu:
Yapay zeka, sporcuların performans verilerini analiz ederek antrenman programlarını optimize etmeye yardımcı olacak. Bu analizler, sporcuların performansını artırmak, sakatlanma riskini azaltmak ve iyileşme sürelerini hızlandırmak için kullanılacak. AI, büyük veri analitiği ve makine öğrenimi algoritmaları sayesinde, sporcuların hareketlerini, biyometrik verilerini ve oyun stratejilerini inceleyerek daha verimli antrenman planları hali hazırda bile oluşturabiliyor.
2. Sakatlık Önleme ve Rehabilitasyon:
Yapay zeka, sporcuların sakatlanma riskini önceden tahmin edebilen ve uygun önlemler alınmasını sağlayan sistemler geliştirilmesine yardımcı oluyor. Sensörler ve AI destekli analizler, sporcuların vücut hareketlerini ve biyometrik verilerini takip ederek, potansiyel sakatlıkları önceden tespit edebilir ve gerekli müdahaleleri önerebilir. Aynı şekilde, sakatlanan sporcuların rehabilitasyon süreçlerinde de AI, kişiselleştirilmiş tedavi ve antrenman programları sunarak iyileşmeyi hızlandırıyor.
3. Maç ve Strateji Analizi:
Yapay zeka, maç analizlerinde ve strateji geliştirmede de önemli rol oynuyor. AI, oyun içi verileri analiz ederek rakiplerin taktiklerini ve zayıf noktalarını tespit eder, bu da koçlar ve takımlar için daha etkili oyun stratejileri geliştirmeye yardımcı olur. AI ayrıca, maç esnasında gerçek zamanlı analiz yaparak antrenörlere ve oyunculara anlık stratejik önerilerde bulunabiliyor.
4. Seyirci Deneyiminin İyileştirilmesi:
AI, spor etkinliklerinin yayınlanma ve izlenme biçimlerini de dönüştürüyor. Yapay zeka destekli kameralar ve analizler, maçların daha ilgi çekici ve detaylı bir şekilde yayınlanmasını sağlıyor. AI ayrıca, kişiselleştirilmiş içerik önerileri sunarak izleyicilerin deneyimini zenginleştiriyor. Örneğin, belirli oyuncuların performans verilerini veya önemli maç anlarını izleyicilere sunabilir. Bu tip teknolojilerin öncelikle NBA ve Dünya Kupası gibi küresel sektörel organizasyonlarda kullanılmasını ön görüyoruz.
5. E-Spor ve Sanal Antrenmanlar:
E-Spor alanında da AI, oyuncu performansını analiz ederek daha etkili antrenman programları ve oyun stratejileri oluşturulmasına yardımcı olur. Bu tip teknolojiler, imgeleme antrenmanları için temel oluşturabilir.Sanal gerçeklik (VR) ve artırılmış gerçeklik (AR) teknolojileriyle birleşen AI, sporcuların sanal ortamda antrenman yapmasını ve oyun senaryolarını simüle etmesini sağlar, bu da gerçek dünyadaki performanslarını geliştirmelerine katkıda bulunur.
Yapay zeka, spor sektörüne getirdiği bu yeniliklerle, sporcuların ve takımların performansını artırırken, aynı zamanda seyirci deneyimini de iyileştirerek sporun genel kalitesini yükseltiyor. Gelecekte AI teknolojilerinin daha da gelişmesiyle bu etkilerin artarak devam etmesi bekliyoruz.
Yazar: Özgür Türkalp
Geliştirici: OpenAI
SBT Yazırımız Özgür Türkalp, Fenerbahçe’nin gündemine almış olduğu olası bir çekilme kararında ne hangi olasılıkları değerlendirebileceğine dair bir makale yayınladı.
Daha öncede benzer süreçlerden geçen Barselona Futbol Kulübü ne yaptı ? Merak edenler için detaylar yazımızda:
Öncelikle Trabzonspor-Fenerbahçe maçı sonrasında yaşanan olaylar artık Türkiye’de futbolun bir spor müsabakası dışında kalan her şeye dönüştüğünü kanıtlar hale gelmiştir. Geçmiş yazılarımda da bahsettiğim üzere yönetilemeyen yapısal sorunlar yüzünden artık futbol ülkemizde; spor yorumcularının değil, ceza hukukçularının üzerine yorum yaptığı bir uzmanlık alanı haline gelmiştir maalesef…
Sonuç olarak kanser olduğunu bildiğiniz bir hastaya ağrı kesici vermeye devam ettiniz zaman, kanserin yayılması ve hastanın komaya girmesinden başka bir şey beklemek hayalcilik değil de nedir? Türk futbolu da aynı bu şekilde artık kanserinin son evresini yaşıyor ve bu süreç sonucunda da daha zorlu bir aşama bekliyor gibi…
Şimdi güncel konumuza dönmemiz gerekirse, teknik anlamda Fenerbahçe’nin alacağı bir Türkiye Ligi’nden çekilme genel kurul kararı sonrasında Fenerbahçe Futbol Kulübü’nün nasıl bir yol haritası izleyebileceği varsayımları üzerinde duralım.
Öncelikle mevcut kulüp yapısında futbol şubesi dışında bir çok profesyonel, yarı profesyonel ve amatör spor branşı daha olduğunu unutmamak lazım. Bu branşların hiç bir şekilde idari anlamda TFF Süper Lig tescilinden çekilmesi mevcut branşları etkilemeyecektir. Bu hususta Fenerbahçe Spor Kulübü’nün de sadece futbol şubesinden ibaret olmadığını, bir çok farklı branşta başarılı sporculara sahip olduğunu da unutmamak lazım…
Fenerbahçe’nin idari anlamda izleyebileceği yol haritası:
Senaryolar:
1)Avrupa Süper Ligi oluşumunu desteklemek ya da alternatif lig kurma düşüncesinde olan kulüplerle birlikte hareket etmek.
Dünya’da da bir çok ileri gelen futbol kulübü(Juventus, Real Madrid ve Barcelona gibi) mevcut liglerindeki idari yapıdan memnun olmadıkları için ortaya herkesin bildiği üzere kendilerinin kartları ele alacakları “Avrupa Süper Ligi” kurma önerisini atmışlardır. Fenerbahçe, kendi oynadığı ligden memnun olmayan ilk futbol kulübü değildir.
Juventus, Real Madrid ve Barcelona ortak açıklamalarında, Süper Lig projesinin “futbol endüstrisindeki mevcut sürdürülemez duruma çözüm getirmek amacıyla tasarlandığını” da belirtti. Açıklamada, 12 kurucu ekibin de futbolun uzun vadede hayatta kalabilmesi ve cazibesini koruyabilmesi için yapısal reformların şart olduğu konusunda görüş birliği içinde olduğu vurgulamıştı.
Mevcut yapının ve pasta dağılımın adil yapılmadığına inan başlıca kulüpler, UEFA çatısı altındaki organizasyonlar yerine kendi gelir dağılımlarını yönettikleri bir lig kurmaya yönelik girişimde bulunmuştur. Bu girişim tabiki de FIFA ve UEFA’nın siyasi gücüyle püskürtülmeye çalışılsa da ilk başkaldırı gerçekleşmiştir. Söz konusu lig kurma girişiminin güncel süreçlerini öğrenmek için aşağıdaki içeriğe tıklayabilirsiniz.
2)Popüler bir ligte bir futbol kulübü satın alınması:
Avrupa ve ya İngiltere’nin saygın liglerinden birisinde takım satın alarak takımın adına sponsorlukla Fenerbahçe isminin eklenmesi ve logo değişimi. Bilindiği üzere Türk kamuoyundan yakından tanınan Acun Ilıcalı gibi türk iş insanları Hull City gibi takımlar satın almakta ve istedikleri ve kulüplerin genel kurullarında kabül ettikleri takdirde Fenerbahçe Hull City gibi sponsorluklar alarak takımlarının isimlerini değiştirebileceklerdir.
3)Kulübün TFF Liglerine değil de başka ülke federasyonlarının liglerine başvuru yapılması:
Daha önce Barcelona’nın öncülük ettiği Katalonya eyaletinin bağımsızlık sürecinde tartışmaya açılan, Barcelona Futbol Kulübü’nün İspanyol La Liga’sından ayrılarak Premier Lig, Fransa ya da Belçika gibi liglerde oynaması konusu gündeme gelmişti. Bu söz konusu süreçte kulüp mevcut yapısını koruyarak , TFF ligine değil de örneğin La Liga’ya tescilini ilgili makamlara kabul ettirebilirse, daha önceden Barcelona’nın öncelik ettiği görüşmeler tekrardan denenebilme olasılığına sahiptir.
Yukarıda saymış olduğum bu varsayımlar tabiki adı üstünde mevcut senaryodan üretilen tahmini ihtimallerdir. Unutulmamalıdır ki günümüz küresel dünyasında hiç bir yapı ya da kurum ve ya kişi vazgeçilmez değildir. Tüm dünyada mezarlıklar, kendini vazgeçilmez sanan insanlarla doludur… Buradaki kriz ve kaosa dönüşen yönetilemeyen süreçte bundan sonra atılacak tüm adımlar, belkide geri dönüşü mümkün olmayan yeni yollar ve ya ihtimaller açacaktır.
Son olarak hiç kuşkusuz ki Türk futbolunun ilerlemiş kanser süreci çok daha ağrılı ve sıkıntılı günlere gebedir…
Sport science applies the study of science to sporting activities. The focus of sport science is to help maximise performance and endurance in preparation for events and competitions while lessening the risk of injury.
Sports Scientists ensure that athletes are up to date with current training protocols, testing, and preparation.
Sport Science staff are able to provide evidence based interventions to athletes to improve performance.
Some of Areas covered include:
- Sport specific testing
- Movement screenings
- Injury prevention and corrective exercise prescription
- Strength and conditioning
- Program design and monitoring
As SBT, we have compiled for you international internships and open positions that may be of interest to you.
You can apply by clicking the links.
Available Positions:
SPOR BİLİMLERİ’NDE 2020 YILININ EN BAŞARILI ÜNİVERSİTELERİ
SBT® olarak Spor Bilimleri alanında geçtiğimiz yılların en başarılı üniversitelerini sizler için derlemiştik. 2020 yılında da küresel pandemi ile geçen bir yıla rağmen; dünya, Spor Bilimleri alanında ilerlemeye ve üretmeye devam ediyor !
Shanhai Ranking sistemiyle yapılan “Global Ranking of Sport Science Schools and Departments 2020” sıralamasına göre 2020 yılının ‘en iyi’ leri de belli oldu. 429 üniversiteden spor bilimleriyle ilişkili 485 bölümün çalışmaya dahil edildiği sıralamada, 2015-2019 yılları arasında üniversitelerin yapmış olduğu çalışmalar baz alındı.
Aday üniversitelerin seçiminde 2 ana kriter üzerinde durulurken, sıralama kriterleri ise 3 ana başlıkta incelendi. Araştırma çıktısı, araştırma kalitesi ve uluslararası işbirliğinin ön plana çıktığı çalışmada; ilk 100’e Avrupa’dan 44, Amerika’dan 32, Asya’dan 22 ve Afrika’dan 2 üniversite sıralamaya girdi.
İşte ilk 50’den başlayarak Spor Bilimleri’nin en iyileri !
| World Rank | Unit | Total Score | Score on PUB |
| 50 | University of Extremadura Faculty of Sport Science | 44.0 | 15.8 |
| 49 | University of Illinois at Chicago Department of Kinesiology and Nutrition | 44.1 | 24.6 |
| 48 | Maastricht University Department of Human Movement Science | 44.2 | 12.5 |
| 47 | University of Cape Town Division of Exercise Science and Sports Medicine | 44.3 | 28.4 |
| 45 | University College Dublin Institute of Sport and Health | 44.5 | 33.5 |
| 45 | University of Groningen Department of Human Movement Science Department of Sports Medicine | 44.5 | 40.6 |
| 44 | University of Michigan-Ann Arbor School of Kinesiology | 45.0 | 39.6 |
| 43 | University of Porto Faculty of Sport | 45.1 | 51.3 |
| 41 | University of South Australia Alliance for Research in Exercise, Nutrition and Activity (ARENA) | 45.3 | 31.7 |
| 41 | University of Toronto Faculty of Kinesiology and Physical Education | 45.3 | 46.6 |
| 40 | Norwegian University of Science and Technology – NTNU Department of Neuromedicine and Movement Science K.G. Jebsen Center for Exercise in Medicine | 45.5 | 34.4 |
| 39 | AUT University School of Sport and Recreation | 45.6 | 29.5 |
| 38 | University of North Carolina at Chapel Hill Center for Human Movement Science Department of Exercise and Sport Science | 46.0 | 44.9 |
| 37 | Laval University Department of Kinesiology | 46.3 | 15.4 |
| 36 | La Trobe University Department of Rehabilitation, Nutrition and Sport La Trobe Sport and Exercise Medicine Research Centre | 46.6 | 46.5 |
| 35 | McMaster University Department of Kinesiology | 47.0 | 34.3 |
| 34 | Technical University of Munich Department of Orthopaedic and Sports Medicine Department of Sport and Health Sciences | 47.4 | 53.8 |
| 33 | Simon Fraser University Department of Biomedical Physiology and Kinesiology | 47.9 | 28.2 |
| 32 | Queen’s University School of Kinesiology and Health Studies | 48.7 | 31.0 |
| 30 | Queensland University of Technology School of Exercise and Nutrition Science School of Human Movement Studies | 50.0 | 31.5 |
| 30 | University of Waterloo Department of Kinesiology | 50.0 | 46.9 |
| 29 | University of Granada Faculty of Sports Sciences | 50.3 | 52.7 |
| 27 | KU Leuven Faculty of Kinesiology and Rehabilitation Sciences | 50.8 | 42.6 |
| 27 | University of Alberta Faculty of Kinesiology, Sport, and Recreation | 50.8 | 47.3 |
| 25 | The University of Newcastle, Australia Applied Sports Science and Exercise Testing Laboratory The Priority Research Centre for Physical Activity and Nutrition | 50.9 | 37.3 |
| 25 | The University of Western Australia School of Sport Science, Exercise and Health | 50.9 | 38.4 |
| 24 | Curtin University School of Physiotherapy and Exercise Science | 52.0 | 59.2 |
| 23 | Edith Cowan University School of Exercise and Health Sciences | 52.9 | 35.3 |
| 22 | Australian Catholic University School of Exercise Science | 53.1 | 26.2 |
| 21 | York University School of Kinesiology and Health Science | 56.0 | 45.7 |
| 20 | University of Florida Department of Applied Physiology and Kinesiology Department of Tourism,Recreation and Sport Management | 56.1 | 42.4 |
| 19 | University of Sao Paulo School of Physical Education and Sport | 56.5 | 64.8 |
| 18 | University of Illinois at Urbana-Champaign Department of Kinesiology and Community Health Department of Recreation,Sport and Toursim | 57.7 | 66.8 |
| 17 | German Sport University Cologne German Sport University Cologne | 60.5 | 89.7 |
| 15 | Ghent University Department of Movement and Sport Science | 61.1 | 46.3 |
| 15 | University of Birmingham School of Sport, Exercise and Rehabilitation Sciences | 61.1 | 57.0 |
| 14 | University of British Columbia Allan Mcgavin Sports Medical Center School of Health and Exercise Science School of Kinesiology | 61.2 | 74.8 |
| 13 | University of South Carolina – Columbia Department of Exercise Science Department of Hospitality, Retail and Sport Management Department of Physical Education and Athletic Training | 62.8 | 49.5 |
| 12 | Liverpool John Moores University School of Sport and Exercise Sciences | 65.8 | 63.7 |
| 11 | The University of Calgary Faculty of Kinesiology | 69.7 | 68.3 |
| 9 | University of Jyvaskyla Faculty of Sport and Health Sciences | 69.8 | 72.7 |
| 9 | Victoria University College of Sport and Exercise Science Institute for Health and Sport (IHES) | 69.8 | 80.5 |
| 8 | Vrije Universiteit Amsterdam Faculty of Behavioural and Movement Sciences | 70.0 | 96.4 |
| 7 | University of Southern Denmark Department of Sports Science and Clinical Biomechanics | 70.4 | 68.3 |
| 6 | The University of Queensland School of Human Movement and Nutrition Sciences | 76.2 | 75.1 |
Puantajda Nitelik Ön Planda
Araştırma çıktısı , araştırma kalitesi ve uluslararası işbirliği kriterlerinin göz önünde bulundurulduğu araştırmada; maalesef ki yine Türkiye’den herhangi bir üniversite ilk 300 arasına girmedi.
İŞTE EN İYİ SPOR BİLİMLERİ’NİN İLK 5’İ:
2. Norwegian School of Sport Sciences Norwegian School of Sport Sciences
5. Loughborough University School of Sport, Exercise and Health Sciences
Araştırmanın tamamı için:
ÜniAr DÜS-2020 Araştırması sonucunda, Devlet Üniversiteleri Spor Bilimleri Fakülteleri sıralamasında, 2019 yılı performanslarına göre akademik teşvikte sıralamaya giren Spor Bilimleri Fakülteleri açıklanmıştır.
ÜniAr DÜS nedir?
Prof. Dr. Engin Karadağ ve Prof. Dr. Cemil Yücel tarafından 2015 yılında kurulan Üniversite Araştırmaları Laboratuvarı akademik teşvik sistemini temel alarak devlet üniversitelerini ve fakültelerini sıralayarak Türk üniversite sistemine farklı bir veri sağlamayı amaçlıyor. Araştırmada elde edilen bulgular üniversitelerin gelişimi için veri sağlamak amacıyla kamuoyuyla paylaşılırken bağımsız bir araştırma laboratuvarı olan ÜniAr’ın Türk Yükseköğretim Sisteminin gelişimine de katkı sağlamayı amaçlanıyor.
SIRALAMASININ METODOLOJİSİ:
Devlet Üniversitesi ve Fakülteleri Sıralamasının (DÜS) temel amacı Türkiye’deki devlet üniversiteleri ve bu üniversitelere bağlı fakülteleri akademik teşvik performanslarına göre sıralamaktadır. İlk olarak 2016 (2015 performansları) yılında yürürlüğe giren Akademik Teşvik Programı içerik değiştirerek 2020 yılında da (2019 performansları) devam etmiştir. Akademik teşvik yönetmeliği; devlet yükseköğretim kurumu öğretim elemanlarının dokuz faaliyet türünden akademik teşvik puanlarının hesaplanmasını ve bu puanlara göre teşvik ödemesi almalarını düzenlemektedir. Bu faaliyet türleri;
1. Proje
2. Araştırma
3. Yayın
4. Tasarım
5. Sergi
6. Patent
7. Atıf
8. Tebliğ
9. Ödül
Bir öğretim elemanının teşvikten yararlanabilmesi için yukarıdaki dokuz faaliyet türünden en az 30 puan alması gereklidir. Akademik teşvik puanlarının hesaplanmasında en yüksek puan sınırı 100’dür.
“Devlet Üniversiteleri ve Fakülteleri Sıralaması Raporu” (DÜS 2020)’nun tamamına ulaşmak için tıklayınız…
ÜniAr DÜS-2019 Araştırması sonucunda, Devlet Üniversiteleri Spor Bilimleri Fakülteleri sıralamasında, 2018 yılı performanslarına göre akademik teşvikte sıralamaya giren Spor Bilimleri Fakülteleri açıklanmıştır.
ÜniAr DÜS nedir?
Prof. Dr. Engin Karadağ ve Prof. Dr. Cemil Yücel tarafından 2015 yılında kurulan Üniversite Araştırmaları Laboratuvarı akademik teşvik sistemini temel alarak devlet üniversitelerini ve fakültelerini sıralayarak Türk üniversite sistemine farklı bir veri sağlamayı amaçlıyor. Araştırmada elde edilen bulgular üniversitelerin gelişimi için veri sağlamak amacıyla kamuoyuyla paylaşılırken bağımsız bir araştırma laboratuvarı olan ÜniAr’ın Türk Yükseköğretim Sisteminin gelişimine de katkı sağlamayı amaçlanıyor.
SIRALAMASININ METODOLOJİSİ:
Devlet Üniversitesi ve Fakülteleri Sıralamasının (DÜS) temel amacı Türkiye’deki devlet üniversiteleri ve bu üniversitelere bağlı fakülteleri akademik teşvik performanslarına göre sıralamaktadır. İlk olarak 2016 (2015 performansları) yılında yürürlüğe giren Akademik Teşvik Programı içerik değiştirerek 2019 yılında da (2018 performansları) devam etmiştir. Akademik teşvik yönetmeliği; devlet yükseköğretim kurumu öğretim elemanlarının dokuz faaliyet türünden akademik teşvik puanlarının hesaplanmasını ve bu puanlara göre teşvik ödemesi almalarını düzenlemektedir. Bu faaliyet türleri;
1. Proje
2. Araştırma
3. Yayın
4. Tasarım
5. Sergi
6. Patent
7. Atıf
8. Tebliğ
9. Ödül
Bir öğretim elemanının teşvikten yararlanabilmesi için yukarıdaki dokuz faaliyet türünden en az 30 puan alması gereklidir. Akademik teşvik puanlarının hesaplanmasında en yüksek puan sınırı 100’dür.
“Devlet Üniversiteleri ve Fakülteleri Sıralaması Raporu” (DÜS 2019)’nun tamamına ulaşmak için tıklayınız…
Peki dünya sıralamasında durum nedir ? Merak edenler için:
https://sporbilimleri.com.tr/spor-bilimlerinde-2018-dunya-siralamasi/
Kardiyovasküler Test Nasıl Yapılır?
(How to Perform a Cardiovascular Test?)
Uygulanabilir saha testlerine ihtiyaç duyanlar için “Alt yapıda Bilimsel Yaklaşımlar” projemizde uygulamış olduğumuz aerobik kapasiteyi anlamlı olarak gösteren testimizi sizler için paylaşıyoruz.
Ayrıca SBT’nin geliştirmiş olduğu egzersiz kalp atım fomülü için:
https://www.sporbilimleri.com.tr/kah
English🇬🇧
How to Perform a Cardiovascular Test?
Maximal Treadmill Test(MTT)
For those who need practical field tests, we share our test which
For SBT’s Exercise Formula :
https://www.sporbilimleri.com.tr/kah
🌐Spor Bilimleri Topluluğu(SBT)
(Genetics and Sport Performance)
ÖNSÖZ
Bilim insanları DNA’nın sırları üstünde çalışmaya devam ettikçe her disiplin kendisini ilgilendiren genlerle ilgili daha çok konuşup tartışacak gibi… Öncelikle gen, genetik ve DNA gibi lebi derya olan ve başlı başına bir uzmanlık alanı olan bir konuda, elimden geldiğince öz ve spor bilimlerini ilgilendiren kısmında yazımı sürdürmeye çalışacağım. Bu makalenin genel amacı , yapılan bilimsel araştırmalar ışığında binen bazı genetik özelliklerle spor performansının ilişkisini anadilimizde paylaşmak olacaktır. Bir uzmanlık alanına bağlı kalmaksızın, konuya ilgili duyan herkesin okuyabilmesi için daha yalın ve görsel kaynaklarla destekli, özel değil genel örnekler vermeye çalışacağım. Şimdiden iyi okumalar…
Sporun Genlerle İlişkisi
Genetik ve spor ilişkisi ilk olarak 90’lı yıllarda incelenmeye başlanıyor. Genler üzerine çalışan bilim insanlarının DNA ve gen yapılarının fonksiyonlarını çözmeye başlamasıyla, bu fonksiyonların spor branşlarındaki anlamlılığı da yeni bir merak konusu oluyor.
Öncelikle sizlerle sportif performansla ilişkili olduğu bilimsel araştırmalarla ortaya konan bir kaç gen ismi paylaşacağım.
1)ATCN-3 Geni (Protein alfa-actinin-3)
ATCN-3 geni metabolizmada bulunan α-actinin-3 protenini üreterek çabuk kasılan kas fibrilleri(fast-twitch muscle fibers) dediğimiz kas dokularının üretilmesini sağlayan bir gen. Çabuk kasılan kas fibrilleri isminden de anımsanacağı üzere çabuk kasılıp bir anda kuvvet ve güç üretebiliyor. Bununla birlikte bu protenin bulunmadığı kas fibrillerine de yavaş kasılan kas fibrilleri(slow-twitch muscle fibers) bulunuyor. Bu kas fibrillerinin karakteristik özelliklerini şu şekilde ifade edebiliriz. Çabuk kasılan kas fibrili , ani güç ve kuvvet üretebiliyor fakat aynı zamanda da çabuk yorulduğu için uzun süreli kasılmalarda dezavantajlı konuma düşüyor. Yavaş kasılan kas fibrilleri ise yavaş kasıldığından dolayı ani güç ve kuvvet üretemese de uzun süreli kasılmalarda düzenli olarak kasılıp gevşeyerek hareket üretmeye devam edebiliyor. Bir başka değişle ifade etmek gerekirse, birisi çeviklikte iyi, diğeri ise dayanıklılıkta denilebilir. Şimdi gelelim bu kas fibrininin genetik boyutuna…
ATCN-3 genin iki farklı şekli (X ve R alelleri) bulunur. XX olan bireylerde bu protein sentezlenmediği için yavaş kasılıp geç yorulan kas fibrillerinin oransal olarak fazla bulunduğu, RR olanlarda ise bu protein baskın halde var olduğundan çabuk kasılıp hızlı güç üreten “fast twich” kas fibrillerinin oransal olarak fazla bulunduğu bilimsel araştırmalarla ortaya konmaktadır.
Terimsel olarak biraz fazla yoğun oldu değil mi ? Peki biraz netleşmesi için kas fibrilleri, alel, X ve R gen kavramlarını biraz açıklayalım o zaman:
Kas tipleri kaça ayrılıyor ve özellikleri nelerdir?
Kaslar, fibril tiplerine göre 3’e ayrılmaktadır:
1)Yavaş Kasılan(Tip I)
Yavaş kasılarak uzun süreli, düzenli enerji ihtiyacı sağlayabilirler. Kısa sürede kasılıp anlık güç gerektiren faaliyetleri gerçekleştirmede yetersiz kalırlar.
2)Hızlı Kasılan Oksidatif(Tip 2A)
Oksijenden enerji elde etmeye uygun zamanlarda aktifleşerek hızlı kasılıp kısa sürede güç üretebilirler.
3)Hızlı Kasılan Glikolitik(Tip 2B)
Ortamda oksijenle enerji elde etmeye fırsat olmasa da kasta hazır bulunan glikojeni kullarak ani güç ihtiyacını sağlamak için çok hızlı bir şekilde kasılıp, güç üretebilirler.
Kısa bir DNA ve Gen Bilgisi
DNA, nesilden nesile aktarılan kalıtsal bilginin nükleotid sırasıyla kodlanmasıyla oluşur. DNA’daki nükleotid sırası canlının özelliklerini belirleyen proteinlere ait bilgileri içerir. Herhangi bir özelliği oluşturan tam bir fonksiyonel proteine ait bilgiyi taşıyan DNA , parçasına da GEN adı verilir.
Örnek vermek gerekirse bir çocuk için anneden mavi, babadan kahverengi göz rengi geni geldiği kabul edilirse, göz rengine ait genlerin her biri alel’dir. Alel genlerden biri baskın, diğeri çekiniktir. Baskın olan gen kendisini gösterir. Örneğin kahverengi göz geni maviye göre baskındır. Ebeveynlerinin birinden kahverengi diğerinden mavi göz rengi genini alan bireyin gözü kahverengi olur.
Bu örnekten hareketle şu tanımlamaları yapabiliriz:
- Birey hem kahverengi hem de mavi göz genini taşır. Buna genotip denir.
- Fiziksel özellik olarak kahverengi göze sahiptir. Buna da fenotip denir.
Kahverengi göz genini “K”, mavi göz genini “k” ile gösterirsek bir bireyin göz Genotip / Fenotip kombinasyonları;
- KK (Homozigot / Kahverengi)
- Kk (Heterozigot / Kahverengi)
- kk (Homozigot Mavi)
2) ACE Geni (Anjiotensin Dönüştürücü Enzim)
ACE geni, anjiotensin hormonunu aktifleştirerek kan damarlarını ve kan akışını düzenleyen bir gendir. Buna ek olarak, kan basıncını düzenleyerek kardiyak sağlığımızı kazanmamıza dolayısıyla kalp-damar yollarının kuvvetlenmesine yol açar. Bu etkisinden dolayı kardiyovasküler dayanıklılık sağladığı kabul edilir.
3) COL1A1 Geni (Tip 1 Kollajen Alfa A1 Zinciri Geni)
Yapılan bilimsel çalışmalarda COL1A1 genin kemik erimesi(Osteoporoz) ve görülen SP1 polimorfizminin çapraz bağ yırtığı ve omuz çıkıklarında risk oluşturduğu görülmüştür. Tip1 kollajen kodlayan genlerin, eklem yumuşaklığı ve esnekliğinde önemli rol oynadığı tespit edilmiştir. Söz konusu proteinin eksikliğinde ise eklemlerde tam anlamıyla bir elastikiyet sağlanamadığı için buna bağlı durumlarda sakatlık riskinin arttığı ortaya konmuştur.
GEN- SPOR İLİŞKİSİ
Bu kombinasyon mantığını yukarıda bahsetmiş olduğumuz ATCN-3, ACE ve COL1A1 genleriyle spor branşları ilişkisi için kullanmak gerekirse,
ACE ‘ geninden örnekle yola çıkarsak;
ACE genin kısa(delesyonlu, D) ve uzun (insersiyonlu, I) formları bulunmaktadır. Bu allel formlarının kombinasyonlarına göre bireylerde 3 durum oluşabilmektedir.
Bu genotipleri:
- DD
- ID
- II
olmak üzere 3 farklı kombinasyonda bulunabilir. Literature göre DD genotipli bireylerin ID ve II genotipli bireylere göre daha yüksek doku, plazma ve ACE konsantrasyonlarına sahip olduğu söylenebilemektedir.
Moleküler özelliğine göre temsil ettiği harf değişse de söz konusu gen için bir bireyde o gen ya baskın ya melez ya da çekinik durumdadır. Literatürde genel olarak çekinik gene sahip olan bireylerin dezavantajlı durumda olduğu söylenebilmektedir.
Peki durum tam anlamıyla öyle midir ? Öyle ise okumaya devam !
GEN-SPORTİF PERFORMANS İLİŞKİSİ
ATCN-3 Geni yönünden,
Videoda da izlediğiniz elit sporcular incelendiğinde, kısa mesafe koşan atletler kısa sürede ivmelendikleri ve ani güç üretimi sağlamak zorunda oldukları için çabuk kısalan kas fibrillerine oransal olarak daha fazla rastlanıldığı var sayılmaktadır. Uzun mesafeci atletlerde ise daha uzun süreli enerji ihtiyacına bağlı olarak daha yavaş kasılıp geç yorulan kas fibrillerine oransal olarak daha fazla rastlanıldığı var sayılmaktadır.
Videomuzun baz aldığı bilimsel araştırmalar, gücün önemli olduğu spor dallarındaki sporcuların ATCN-3 geni yönünden (örneğin kısa mesafe koşucuları) R aleline, dayanıklılık gerektiren spor dallarındaki sporcuların ise X aleline sahip olduğunu göstermektedir.
ACE Geni yönünden,
Yapılan birçok sporcu-sedanter birey ve farklı disiplinlerden sporcuların karşılaştırma çalışmalarında, ACE DD genotipi ile bireylerin kısa mesafe koşu, uzun atlama, yüksek atlama, disk atmada veya kısa mesafe yüzücüler gibi hız-kuvvet gerektiren spor dallarında çok daha başarılı olduğu ileri sürülmüştür. Öte yandan II genotipli bireyler daha düşük ACE serum konsantrasyonuna sahip olduğundan orta ve uzun mesafe koşu, yarış yürüyüş ve kayak gibi dayanıklılık gerektiren disiplinlerde daha başarılı olduğu tespit edilmiştir.
COL1A1 Geni yönünden,
Yapılan araştırmalarda COL1A1 geninde görülen SP1 polimorfizminin çapraz bağ kopmaları ve yırtığının yanı sıra omuz çıkıkları riski ile de ilişkili olduğunu ileri sürülmüştür. Tip1 kollajen üreten genlerin görevini tam olarak yerine getirememesi, atlamalı ve sıçramalı spor branşlarında büyük bir genetik dezavantaj olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu durumun sonrasında da orta şu şekilde hipotezler atılmasına neden olmaktadır. Sporcunun diyetine tip 1 kollajen üretimini artıracak besinler ve ilgili besin takviyelerinin yapılması ve antrenman özelliklerinin bu bilgiye göre düzenlenmesiyle sakatlık risklerinin minimuma indirilebileceği var sayılmaktadır.
Sporun Genetik boyutu konusunda farkındalığımızın olması ne anlama gelmektedir?
Görüldüğü üzere genler ve sportif performans arasında bilimsel olarak da ortaya konan yakın bir ilişki var. Peki bu bilgi ve ilişki pratikte nasıl kullanılmalıdır? Geni uygun olmayan sporcular sporu bırakmalı mıdır ?
Bu konuda gelişmiş ülkelerde ve bilimsel literatürdeki makalelerin sonuç bölümlerinde şöyle bir düşünce hakimdir. Genetik bilgisi, vücudun neye daha çok ihtiyaç duyduğu ya da zaten yeterince sahip olduğu hakkında daha fazla bilgi edinmenize yardımcı olacaktır. Fakat bu eğitim, eksiği olan sporcu, sporu bırakmalıdır felsefesine dönüşmekten çok eksiğine yönelik diyetin ve antrenman ihtiyacının daha iyi karşılayacak şekilde planlanmasına yardımcı olmalıdır.
Bu sonuca ulaşmada hiç kuşkusuz ki yapılan araştırmalar klavuz olmuştur. Olimpiyat seviyesine gelen atletler üzerinde çalışıldığında, genlerin hedef gösterdiği kriterdeki sporcular çoğunlukta olsa da genlerden daha etkili sınırlayıcı faktörlerin etkin olmasından dolayı, literatürdeki genotipe uymayan bir çok sporcu da bulunmaktadır. Ostrander ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada, ATCN-3 geni R değişkeni bulunmayan ünlü bir uzun atmalamacı olimpiyat şampiyonuna da ratlanmıştır. Eğer ki bu sporcuların erken çocukluğu döneminde gen çalışmaları yapan bir bilim adamı, söz konusu genotipi barındırmadığı için o sporcuyu elimine etseydi, muhtemelen söz konusu ülke ellerindeki çok değerli bir sporcusunu yitirmiş olacaktı…
TARTIŞMA
Sportif başarıya giden yol hiç kuşkusuz bir çok çevresel faktörden geçmektedir. Bunlar: antrenman, beslenme, planlı ve disiplinli yaşam tarzı ve takım çalışması gibi becerilerdir. DNA’yı bu etklenler içine dahil etmek istersek, bir bardığın hacmini DNA olarak düşünebiliriz. Elinizdeki bardağınızın hacmi yani DNA’nız ne kadar büyük olursa olsun içini biraz önce söylediğimiz etkenlerle doldurmadıysanız o bardak boştur.
Ayrıca öyle bir zaman gelir ki 60 litre hacmi olan bir kabın tamamını doldurmuş bir sporcu, 100 litre hacminin yarısını doldurmuş bir sporcudan daha fazla miktarda niteliğe sahip olduğu için gerçek hayatta başarılı olabilir.
Unutulmamalıdır ki bardağın hacmi önemlidir ama o hacmin içini dolduramıyorsanız, hacmi düşük bir bardak bile daha fazla su taşıyabilir…
Yazar:
Özgür TÜRKALP
Referanslar
Gaygay G, Yu B, Hambly B, Boston T, Hahn A, Celermajer DS, Trent RJ. 1998. Elite endurance athletes and the ACE I allele – The role of gene in athletic performance. Human Genetics 103(1); 48-50.
Meyerson S, Hemingway H, Budget R, Martin J, Humphries S, Montgomery H. 1999. Human angiotensin I-converting enzyme gene and endurance performance. Journal of Applied Physiology 87(4); 1313-1316.
Nazarov IB, Woods DR, Montgomery HE, Shneider OV, Kazakov VI, Tomilin NV, Rogozkin VA. 2001. The angiotensin converting enzyme gene I/D polymorphism in Russian athletes. European Journal of Human Genetics 9(10); 797-801.
Ostrander EA, Huson HJ, Ostrander GK. 2009. Genetics in athletic performance. Annual Review of Genomics and Human Genetics 10; 407-29.
Roth SM, Walsh S, Liu D, Metter EJ, Ferrucci K, Hurley BF. 2008. The ATCN3 R577X nonsense allele is under-represented in elite-level strength athletes.European Journal of Human Genetics 16: 391-394.
Woods D, Hickman M, Jamshidi Y, Brull D, Vassiliou V, Jones A, Humphries S, Montgomery H. 2001. Elite swimmers and the D allele of the ACE I/D polymorphism.Human Genetics 108(3); 230-232.
Yang, N, MacArthur D, Gulbin J, Hahn A, Beggs A, Easteal S, North K. 2003. ACTN3 genotype is associated with human elite athletic performance.American Journal of Human Genetics. 73(3): 627-631.
Gençler Kategorisindeki Başarımızı Neden Büyüklere ve Olimpiyatlara Taşıyamıyoruz ?
(Türkiye’deki altyapı yaklaşımlarıyla ilgili bilimsel destekli bir inceleme)
Ülkemiz genç nüfusuyla yetenek ve beceri olarak yüksek bir potansiyele sahiptir. Bu potansiyel, minikler ve küçükler olarak adlandırılan kategorilerde ülkemizin başarılı olduğu gerçeği ile ortada olmasına rağmen, neden aynı başarıyı büyükler ve Olimpiyat Oyunları’nda sürdüremediğimiz konusu da cevap bulması gereken diğer bir husustur.
Bir örnek ile açıklamak gerekirse, Türkiye geçtiğimiz günlerde Buenos Aires’de gerçekleştirilen
3. Gençlik Yaz Olimpiyat Oyunlarını 11 madalya ile tamamlamıştır.Buna paralel olarak, genç sporcuların müsabakalara katıldığı Akdeniz Oyunları ve diğer gençlik müsabakalarında da bu tip başarılar tekrarlanmaktadır. Peki elimizde böylesine başarılı bir genç jenerasyon varken neden bu jenerasyonumuz Olimpiyat Oyunlarında ya da büyükler kategorisinde yapılan Dünya/Avrupa şampiyonalarında aynı başarıyı gösterememektedir ?
Türk Spor Yaklaşımı(Ekolü)
Ülkemizdeki spor ekolünü ele aldığımızda tüm branşlar için genel ve ortak bir yaklaşım bulunmaktadır. Bir çocuğun mümkün olduğu kadar o branşa erken başlaması ve erken başladığı branştan başka bir branşa kanalize olamaması genel geçer bir yaklaşımdır. Bu yaklaşım literatürel olarak incelendiğinde sadece ülkemizde değil, diğer ülke ekollerinde de gözlemlenmektedir. Peki bu yaklaşım bilimsel olarak da doğru mudur ?
Bilimsel Literatür Ne Diyor ?
Gelişim kuramcısı Bloom’un eğitim bilimlerinde yaptığı çalışmayı antrenman bilimine uyarlayan Cote, sporculuk evrelerini kronolojik olarak şu şekilde ifade etmiştir:
1) Katılım Evresi (6-12 yaş)
Çocukların keyif aldıkları, eğlendikleri ve çok yönlü temel hareket becerilerini geliştirdikleri bir çevreye katılmaları yönünde cesaretlendi- rildikleri, teşvik edildikleri ve yönlendirildikleri bir evre olarak tanımlanmaktadır.
2) Özelleşme Evresi (13-15 yaş)
Çocuk ve ergenlerin daha az sayıda spor dalına yöneldikleri ve bir spor dalını daha çok benimsedikleri bir evreyi tanımamaktadır.
3) Gelişim Evresi (16 yaş ve üzeri)
Büyüyen, gelişen ve performans gelişimine yoğunlaşan sporcunun bir spor dalında veya seçtiği spor dalında yüksek performans düzeyine ulaşmada adanmışlık düzeyi sergilediği evre olarak kabul edilmektedir.
Cote’ın kronolojik olarak bu evrelerle tanımladığı elit bir sporcunun gelişim evrelerini gösteren çalışmalarına göre Katılım Evresi’nde sporcular, mümkün olduğu kadar farklı spor dallarıyla ilgilenmeli ve sporcunun çok yönlü gelişimi sağlanmalıdır.Bu durumun aksine tek bir branşta gelişimi sağlanan sporcularda erken özelleşme evresine geçiş sorunu gözlemlenmektedir. Nitekim, Law’ın yaptığı çalışmada Olimpiyat Oyunlarında yer alan cimnastikçilerin, uluslararası yarışmalarda yer alan cimnastikçilere oranla altı ile oniki yaşlar arası daha az sayıda farklı spor dallarına zaman ayırırken; diğerlerinin ise en az üç spor dalına zaman ayırdıkları gözlenmiştir. Sonuç olarak, olimpik sporcu olmaya geçişte gözlemlenen en büyük sorun, çocukluk döneminde farklı branşları deneyimlememeden yani katılım evresinden erken olarak özelleştirme evresine geçilmesinden kaynaklandığı söylenebilmektedir.
Erken Özelleşme Sorunun Yol Açtığı Durumlar
1) Potansiyel Performans Seviyesine Ulaşamama
2)Spor Kariyerini Daha Erken Sonlandırma
3)Sakatlanma Risklerindeki Artış
4)İçsel Motivasyon Eksikliği
İdeal Örnekler
Güllich ve Emrich’in (2006) raporunda Alman sporcular arasında uluslararası düzeyde olanların ulusal sporculara oranla kendi sporları yanında daha çok sayıda başka sporlarla da uğraştıkları, daha geç yaşta başlayanların sayıca daha çok olduğu ve bir kısmının başka sporda başlayıp kendi sporuna sonradan geçtiği belirtilmektedir. Elit sporcularda yapılan gözlemlerden elde edilen bulgular, erken yaşlarda daha çok sayıda sporla ilgilenmenin performans yanında başka konularda da yararlı etkileri olduğunu göstermiştir.(Açıkada,Hazır,2016)
Dünya’nın en başarılı olimpik sporcularından olan ve çok sayıda olimpiyat şampiyonluğuna sahip Michael Phelps’in yüzme sporuna başlamadan önce farklı spor dallarını denediği ve yapılan bir yetenek tarafasında fizyolojik özelliklerinden dolayı yüzme sporuna yönlendirildiği gerçeği de karşımıza çıkmaktadır. Phelps, bununla birlikte hala hazırda aktif bir Golf oyuncusudur.
Diğer bir başarı öyküsünün sahibi hiç kuşkusuz ki Usain Bolt’dur. Bolt, her ne kadar kariyerine sayısız atletizim şampiyonluğu ve dünya rekoru sığdırsa da aynı zamanda profesyonel de bir futboldur. Atletizme vedası sonrası, profesyonel sözleşme imzalayarak futbol hayatına başlayan Bolt, Avustralya yayın kuruluşu News Corp Australia’ya göre milyonlarca dolar karşılında Avusturalya ligi takımı Central Coast Mariners’e transfer oldu.
Milli futbolcumuz İlhan Mansız, futboldaki sayısız başarısı sonrasında futbol hayatını noktalayarak buz pateni branşına yöneldi. Mansız, 33 yaşında, kız arkadaşı ve partneri olan eski patenci Slovak Olga Beständigová ile çift patenci olarak, bir programında yarıştı. Yarışmayı kazandıktan sonra Mansız, hedefinin 2014 Kış Olimpiyatları‘nda Türkiye’yi temsil etmek olduğunu açıklamıştı.Sonrasında Mansız ve Beständigová, Almanya’da düzenlenen 2013 Nebelhorn Trophy‘de yarıştılar ve Olimpiyat Oyunları’ndaki çiftler kategorisine katıldılar.
Sorunun Çözümü
Görülmektedir ki ülkemizdeki geleneksel olarak tek bir branşta ısrar edilmesi durumu literatürel olarak erken özelleşme durumuna sebep olmakta ve devamında da sporcularımızın bir üst seviye olan olimpik seviyeye çıkmasını engellemektedir. Burada anahtar nokta, çocuklarımızın farklı branşları tanımasından ve bu branşları deneyimleyerek büyümesinden geçmektedir. Antrenman bilimi açısından diğer bir önemli nokta ise, gelişim sürecinde bu evrelerin takibinin ve planlamasının çok detaylı bir şekilde ele alınmasıdır. İlgili branşın antrenör gelişim seminerlerinde, bu evreler tartışmaya açılmalı ve literatür ışında her branş için anlayış birliğine varılmasına özen gösterilmelidir.
Yönetimsel anlamda ise, Gençler kategorisinden Büyükler ve Olimpik kategoriye geçişteki stratejiler, ulusal spor politikalarıyla belirlenmeli, her branş için o branşın federasyonlarının makro politikalar ortaya koymalıdır. Uzun dönem(8-12 yıllık) strateji ve planlamalar federasyon yönetimlerinden bağımsız olarak uygulamalı ve bu konu ulusal politika olarak ele alınmalıdır. Elimizdeki en kıymetli değerimiz olan çocuklarımızı “plansızlıktan” dolayı kaybetmemeli ve onların tüm hayatları boyunca kazanabileceği branşa özgü uzun dönem sporcu yetiştirme stratejilerini oluşturmalıyız.
Yazar:
Dipnot: Merak edenler için Michael Phelps’in çocukluğundan olimpiyat şampiyonluğuna uzanan serüveni anlatan bir sunum dosyasını sizler için paylaşıyorum.
REFERANSLAR:
1) Caner Açıkada,Tahir Hazır(2016). Uzun Süreli Sporcu Gelişim Programları: Hangi Bilimsel Temellere Oturuyor?
2) Cote J, Lidor R, Hackfort D. (2009). ISSP position stand:To sample or to specialize? Seven postulates about youth sportactivities that lead to continuedparticipation and eliteperformance. International Journal of Sport and Exercise Psychology, 7(1), 7–17.
3) Güllich A, ve Emrich, E. (2006). Evaluation of the support of young athletes in the elite sport system. European Journal for Sport and Society, 3(2), 85–108.
4) Bloom, BS. (1985). Developing talent in young people(Bloom, BS Ed.). New York: Ballentine Books.
5) Balyi I, Way R, Higgs C. (2013). Long-Term Athlete Development. Human Kinetics, Champaign, IL.
6) Law M, Cote J, Ericsson KA. (2007). Characteristics of expert development in rhythmic gymnastics: A retrospective study. International Journal of Sport and Exercise Psychology, 5, 82–103.
EKSTRA:
Sınıfa özgü yaş aralıklarını içeren Alman Yelken Olimpiyat sporcusu yetiştirme stratejisini gösteren piramit şeması
Futbol Ekonomisti Tuğrul Akşar’ın FutbolArena sayfasında yayımlanan habere göre,
Süper Lig son yılların en durgun transfer dönemlerinden birini yaşarken, kulüpler transferde ince eleyip sık dokumaya başladı. Bunun sebebini ise Tuğrul Akşar‘a röportajında şu şekilde anlatıyor.
FENERBAHÇEDEN BAŞLAMAK GEREKİRSE,
Futbol Ekonomisti Tuğrul Akşar: “Ali Koç’un deyimi ile borç 621 milyon euro…Yani, bugünkü kuraa göre 3.5 milyar TL. Bu para faiz ve diğer yükümlülüklerle beraber 4.1 milyar TL’ye ulaşıyor. 4.1 milyar TL de Fenerbahçe’nin gelirlerinin yaklaşık 10 katına denk geliyor. Yani Fenerbahçe’nin borçları gelirlerinin 10 katı.” dedi.
“GELİRLERDE TEMLİK VAR”
“Öte yandan Fenerbahçe’nin gelirlerinin önemli bir kısmında, Ali Koç’un söylemine göre 1 milyar 360 milyon liralık gelirinde 2023 yılına kadar temlik var. Mevcut gayrimenkulleri üzerinde de 1.4 milyar liraya kadar ulaşan bir ipotek var. Bu durum kulübün mevcut yöneticilerinin hareket alanını da kısıtlıyor. Fenerbahçe’nin hem menkul, hem de gayri menkulleri üzerinde rehin ve ipotekleri var. Eğer yükümlülükler yerine getirilmezse finans kurumları paraya çevirebilir.
“ÖZKAYNAK AÇIĞI 665 MİLYON LİRA”
“Fenerbahçe’nin (Kamuyu Aydınlatma Platformu’na (KAP’a)gönderdiği Borsa İstanbul verilerine göre 665 milyon lira özkaynak açığı var. Fenerbahçe’nin birikimli zararı ise 550 milyon liraya ulaştı.”
“Toparlayacak olursam: Fenerbahçe’nin 400 ila 450 milyon lira arasında geliri, bunun 10 katı da toplam borcu var: Yani, 4.1 milyar lira. 665 milyon lira iseözkaynak açığı var ve 550 milyon lira da birikimli zarar var. Bugünkü yönetimin, bu finansal tablonun altından kısa vadede bugün kalkma ihtimali şu kısa süreçte çok mümkün görünmüyor.”
ALİ KOÇ NE YAPABİLİR?
“Ali Koç’un bu süreçte yapabilecekleri çok kısıtlı. Önce bedelli sermaye arttırımına gitti. Oradan ciddi bir kaynak girişi oldu. Ali Koç aynı zamanda 50 milyon dolar hibe yaptı.Bedelli artırımı ile birlikte kulübün sermayesine 353 milyon lira, yani ödenmiş sermaye olarak katkı sağladı.
1- Öncelikle vadesi gelen ve ödenmesi gereken yükümlülükler var. Bunların yerine getirilmesi gerekiyor. Bunlar oyunculara, teknik adama ve üçüncü kişilere ödenmesi gereken borçlar. Bunları yerine getirmediğiniz sürece bu sefer UEFA’nın FFP kurallarına takılırsınız.
2- Kulüplerin bankalarla ve finans kurumları ile olan kısa vadeli yüksek maliyetli kredileri var. Bu krediler için çok hızlı bir şekilde görüşülüp vadelerin daha uzun süreye yayılması ve finans maliyetlerinin aşağı çekilmesi gerekir. Fenerbahçe’nin toplam kredileri içerisinde 1.5 milyar liraya yakın kısa vadeli kredileri var. Bu da kulübün finansal yapısı üzerinde çok ciddi bir borç baskısı yaratıyor.
3- Kulüpte mutlaka maliyet kontrolüne ve tasarrufunagerek var. Maliyetler kısa süre içerisinde minimize edilmeli. Gereksiz maliyetlerden kulüp kurtulmalı. Bu da ne yazık ki, küçülme demektir. Geleceği kurtarabilmek adına belki Ali Koç bugünü feda etme yoluna gidecektir. Fenerbahçe’de gelirleri maksimize edecek birekonomik ortam da bugün maalesef mümkün değil. Yeni sponsorlar kazanmak pek kolay değil.”
Forma ve kombine satışları ile borçlar kapanır mı?
“Fenerbahçeli taraftarlar çok ciddi bir şekilde kulübünü desteklemeye başladı. Kombine kart alımlarında artış oldu, forma satışlarında artış oldu ama bunlar bir takım finansal yükümlülükleri karşılamak için maalesef yeterli değil. Yine de bu bir motivasyondur. En azından tulumbaya verilen sudur. Kulübün sıcak para girişine dair bir ihtiyacı giderebilir. Bir süre sonra Fenerbahçe ikinci kez bedelli sermaye arttırıma gidebilir. Bir başka seçenek de elinizdeki varlıkları nakite çevirmek olabilir. Bunu Galatasaray örneğinde gördük.”
FB Haber: Fenerbahçe ‘FEDA’ diyecek mi?
“Şimdiye kadar bu uygulamalardan çok fazla bir geri dönüş alınamadı. Taraftar belli bir dönem bu işe çok ciddi önem veriyor, asılıyor ama sonu gelmiyor. Beşiktaş’ta bunu ‘FEDA’ döneminde gördük, Galatasaray’da ‘YellowFriday’ denemelerinde gördük. Bunlar belli dönemlerde kısa süreli bir nakit girdisi sağlıyor, taraftarın olaya motivasyonunu ve ilgisini arttırıyor ama bunlar kalıcı çözüm yöntemleri değil. Bunlar geçici, sıcak para bulmaya ve günü kurtarma yönelik çözümler. Yani Fenerbahçe’nin yapacağı şey orta ve uzun vadeli planlar olmalı.”
“Ali Koç, “Borçları ödeyemezsek Fenerbahçe ortak hakim pozisyonunu kaybedecek?” dedi. Böyle bir şey bekliyor musunuz?”
“Bu önemli çünkü anlaşılan o ki Fenerbahçe içinde bulunduğu dar boğazdan kurtulabilmek için kulübün hisselerini bazı finans kurumlarına rehine etmiş. Yani o rehinin karşılığı alınan krediler ödenmezse, kreditörler Fenerbahçe’nin hisselerini kendi lehine paraya çevirebilmek, alacaklarını tahsil edebilmek için yasal yollara gidecektir. Bu kulübün geleceği için ciddi bir tehdittir. Diğer kulüplerde de buna benzer bir sorunvar maalesef.”
“Türk ticaret kanununa göre Fenerbahçe teknik iflasta. Fenerbahçe’nin özkaynağı negatife dönmüş durumda. Fenerbahçe’nin başa baş noktasına gelebilmesi için bile 1.3 milyar lira taze nakdi paranınkonulması gerekiyor. Ciddi bir durum var. Yani, Ali Koç’un finansal anlamda yapacağı çok iş var. ”
BJK Haberleri: Beşiktaş’ın mali durumu
“Beşiktaş’ın mali durumu da çok iç açıcı değil. Beşiktaş’ın özkaynak açıkları aşağı yukarı 523-530 milyon liraya ulaştı ve kümüle zararı 762 milyon lira. Beşiktaş zararları özkaynaklarının çok çok üzerinde. Beşiktaş’ın da sıfır noktasına gelebilmesi için 1 milyar lira civarında para koyması gerekiyor.”
ŞAMPİYONLAR LİGİ GELİRLERİ BÜYÜK BİR KAYIP”
“Beşiktaş’ın özellikle Şampiyonlar Ligi’ne gidememesinden dolayı ciddi bir gelir kaybı oluşacak. Zaten bıçak sırtı bir finansal yapısı olan kulüp Şampiyonlar Ligi gelirlerinden de yoksun kaldı. Bence Beşiktaş da Türk Ticaret Kanunu’na göre teknik iflasta ! Ne yazık ki, Fenerbahçe için söz konusu olan gerçek Beşiktaş için de geçerli.”
GS Haber: Galatasaray’ın mali durumu
“Galatasaray’da da aynı durum geçerli. Galatasaray’da 1 milyar 63 milyon lira birikimli zarar var. Özkaynaklar eksi 613 milyon lira. Fenerbahçe, Beşiktaş, Galatasaray ve Trabzonspor çok zor durumda. 18 Süper Lig kulübünün borcu 9.8 milyar liraya ulaşmış durumda.”
“Süper Lig’in toplam gelirleri ise 3.5 milyar lira. Yani kulüpler gelirlerinin neredeyse 3 katı borçlanmış durumda.”
“Türkiye’de bir kulübün gerçekten iflas etmesi mümkün mü?”
“Türkiye’de mümkün değil çünkü işin içerisinde siyaset var. Bu kulüpler Premier Lig’de veya Bundesliga’da olsa bu yükümlülüklerle iflas eder ve alt kümeye düşerler. Glasgow Rangers bundan önce iflas etti ve 4. Lige düştü. Fiorentina da iflas etmişti. Bizim gibi ülkelerde ise maalesef kulüpler batmaz ama UEFA tarafından da organizasyonlara alınmazlar.”
Peki Ekonomi Profesörü Özgür Demirtaş bu konuyu nasıl yorumluyor:
Peki Taraftarlar nasıl bakıyor ?
https://www.ntvspor.net/futbol/cok-aci-bir-noktadayiz-5bf29b20febaf11e344c8c14?_ref=infinity
Kaynak Futbolarena